زخم ها انواع مختلفی دارند اما آنچه آشکار است، همه افراد در طول زندگی خود بارها تجربه زخم شدن بخشی از جسم خود را داشته اند. ممکن است در بسیاری از موارد کوچک بودن زخم به سهل انگاری و عدم مراقبت از زخم تا بهبودی کامل منجر شود. اما لازم است بدانید در بسیاری از مواقع ممکن است یک زخم کوچک در اثر بی توجهی به زخمی مزمن تبدیل شده و سلامتی فرد را در خطر قرار دهد. حال در ادامه به بررسی مدیریت زخم جسمی و دلایل اهمیت این مدیریت خواهیم پرداخت.
زخم چیست؟
زخم در حقیقت ممکن است که بر اثر عواملی مختلف، برخی جراحت ها و آسیب هایی بر روی پوست ایجاد شود و پوست در اصطلاح خراشیده، پاره، بریده یا سوراخ شود. هم چنین در برخی موارد نیز ممکن است که سطح پوست سالم باشد، اما آثاری از کبودی و قرمزی بر روی پوست ایجاد شود. اگر بخواهیم به طور دقیق تر بگوییم، در واقع به جداسازی اتصال سلول های بخشی از پوست یا گوشت بدن بر اثر آسیب را زخم می گویند.
اغلب زخم ها می توانند انواع مختلفی داشته باشند و تفاوت آن ها در میزان تورم، پارگی، خونریزی و عمق زخم ها باشد. لازم به ذکر است که مراقبت صحیح از زخم ها و شناخت نوع آن می تواند تاثیر بسیاری در روند ترمیم و بهبود سریع آن داشته باشد. اما این نکته بسیارحائز اهمیت است که عدم مراقبت صحیح از زخم، همان طور که گفته شد می تواند موجب بروز مشکلاتی جدی برای فرد شود و حتی زندگی و حیات فرد را در معرض خطر قرار دهد.
مدیریت زخم چیست؟
صحبت از مدیریت زخم قدمتی به تاریخ بشر دارد. از زمان پیدایش نخستین تمدن ها، ترمیم و مدیریت زخم در جهت بهبودی آن، مورد توجه تمامی افراد بوده است. در حقیقت مدیریت زخم هایی که ممکن است موجب بروز مشکلات جدی شود باید توسط فردی متخصص در این زمینه انجام شود؛ زیرا که زخم ها بسته به نوع و شدت آن ها می توانند روش های درمانی متقاوتی داشته باشند. به طور کلی دو روش در بهبود زخم در بدن وجود دارد:
بازسازی
در این شیوه بافت آسیب دیده توانایی ترمیم و بازسازی خود را دارد.
ایجاد اسکار (جای زخم)
اسکار یا جای زخم در مواردی ایجاد می گردد که بدن توانایی بازسازی و ترمیم کامل زخم را نداشته و بافت تشکیل دهنده جای زخم با بافت اصلی آن تفاوت دارد.
هدف از مدیریت زخم چیست؟
هدف از مدیریت زخم، کمک به بهبود جسمی فرد و بازگشت وی به زندگی عادی است. زخم ها در صورت عدم رسیدگی می توانند ابعاد متفاوت زندگی فرد را تحت الشعاع قراردهند. درمان های متفاوتی از درمان های دارویی تا مراقبت های خانگی بسته به نوع و منشاء زخم شناخته شده است اما هدف همه آن ها حفظ و تداوم سلامتی فرد می باشد.
شیوه های مدیریت زخم
پانسمان به عنوان یکی از شیوه های موثر در مدیریت زخم شناخته می شود، زیرا استفاده از پانسمان و بانداژ، از عفونت زخم جلوگیری کرده و از ابتلای فرد به سایر عوارض ناشی از عفونت زخم نیز جلوگیری می کند. هرچند بسته به نوع زخم، مراقبت و مدیریت آن نیز متغیر است، اما به یاد داشته باشید تمامی زخم ها حداقل یک بار در روز نیازمند ضدعفونی شدن با مواد مخصوص و تعویض پانسمان هستند.
سرعت درمان زخم
ممکن است شما نیز این گفته را شنیده باشید که “زخم خود را پانسمان نکنید تا زودتر بهبود یابد”. لازم است بدانید که این گفته بیشتر به افسانه نزدیک است تا واقعیت، زیرا در بسیاری از انواع زخم ها، برداشتن پانسمان احتمال عفونت زخم را افزایش داده و سلامتی فرد را به خطر می اندازد.
عوامل تاثیرگذار در سرعت بهبود زخم
- سن
- نوع زخم
- عمق زخم
- ویژگی های فردی
- میزان مراقبت های لازم برای بهبود زخم
کم کردن عوارض زخم
دو عارضه اصلی ناشی از زخم به شرح زیر است:
- عفونت ناشی زخم
- اسکار
همان طور که در بالا اشاره شد، بانداژ و مراقبت روزانه بهترین راهکار در جلوگیری از عفونت زخم است. در برخی موارد نیز ممکن است بدن توانایی ترمیم و بازسازی جای زخم را نداشته و در ناحیه زخم اسکار ایجاد گردد. یکی از راهکارهای مرسوم در جلوگیری از ایجاد اسکار، نرم نگه داشتن جای زخم در طول دوره ترمیم به کمک پمادهای آنتی بیوتیک و دیگر گزینه های درمانی که توسط پزشک معالج شما تجویز شده می باشد. به کمک این پمادها می توانید پوست اطراف زخم را نرم و قابل انعطاف نگه داشته و از ایجاد اسکار جلوگیری کنید
مدیریت زخم خانگی
توجه داشته باشید که هر زخمی هر چند کوچک نیازمند توجه ویژه است. درمان دارویی به تجویز پزشک متخصص بهترین راه حل برای جلوگیری از عفونت و تعمیق زخم می باشد. اما در زمانی که زخم به اندازه کافی خوب شده و خطر اولیه به تشخیص پزشک متخصص مرتفع گردید، فرد می تواند به کمک درمان های خانگی به بهبود زخم کمک کند. بهره گیری از خواص ویتامینE، ژل آلوئه و ماساژ جای زخم با سایر مواد کمک کننده در بهبود زخم و شکل گیری اسکار در جای زخم جلوگیری کند.
ویتامین ای
بدون شک نقش ویتامین E در ترمیم زخم بسیار موثر است. این ویتامین به بهبود سیستم ایمنی بدن و نقش های متابولیکی که در بدن دارد سبب بهبود سریع زخم می شود. در حال حاضر پماد ها روغن های حاوی ویتامین E برای کاهش ایجاد جای زخم استفاده می شود، با این حال مصرف خوراکی آن نیز بی تاثیر نخواهد بود.
ژل آلوئه ورا
آلوئه ورا به واسطه داشتن خاصیت خنک کنندگی یکی از بهترین روش های درمانی خانگی برای کاهش التهاب و بهبود زخم است. به منظور جلوگیری از ماندگاری جای زخم، بخیه و سوختگی مقداری از ژل داخلی برگ آلوئه ورا را بر روی سطح مورد نظر گذاشته و پس از چند دقیقه با آب بشویید. البته استفاده از پمادهای حاوی ژل آلوئه ورا نیز در بهبود و مدیریت زخم ها موثر است.
روغن نارگیل
یکی از بهترین و در عین حال ساده ترین روش های جلوگیری و درمان جای زخم، استفاده از روغن نارگیل است. این روغن به دلیل داشتن آنتی اکسیدان های فراوان و همچنین ویتامین E خاصیت ضد التهاب، ضدر درد و ترمیم کنندگی بالایی دارد. لذا تنها کافی است جای بخیه یا زخم خود را با مقدار کمی از این روغن ماساژ دهید. به یاد داشته باشید که نرم نگه داشتن پوست اطراف زخم، تاثیر بسیاری در بهبودی سریع زخم شما دارد.
توصیه پایانی
مدیریت زخم علاوه بر موارد پیش گفته به عنوان یکی از شیوه های مقرون به صرفه در درمان زخم نیز شناخته می گردد چراکه در صورت عدم رعایت مراقبت های لازم، زخم شما تعمیق یافته و بیماری های دیگری از جمله عفونت را به همراه خواهد داشت و این مسئله طول درمان و هزینه درمان را برای شما بسیار بیشتر از مراقبت اولیه از زخم می سازد. بر این اساس لازم است به تمامی زخم های خود توجه ویژه ای داشته و تا حد امکان با مدیریت درست زخم، از شکل گیری عوارض بعدی جلوگیری کنید.